Wacław Prochnau (1905 – 1945) – działacz harcerski i pożarniczy; inżynier, zastępca dyrektora technicznego w Zakładach Akumulatorowych „Tudor” w Piastowie, autor książek: Akumulatory samochodowe z 38 rysunkami, Warszawa br., wyd. Trzaska, Evert i Michalski (Bibljoteka Automobilisty, tom 7) i Elektronika samochodowa: prądnice – startery – oświetlenie – reflektory – sygnały – przyrządy elektryczne – aparaty zapłonowe – budowa – obsługa – uszkodzenia – naprawa (z 204 rysunkami), Warszawa br., wyd. Trzaska, Evert i Michalski (Bibljoteka Automobilisty, tom 10), współautor Słownika technicznego w czterech językach. Niemiecki-polski-angielski-francuski, autor artykułów np. „Guma i jej składniki”.
Wacław Prochnau pseudonim „Jaworski”, „Jastrzębski” w czasie okupacji był żołnierzem podziemia – Bojowej Organizacji „Wschód”. Z ramienia fabryki „Tudor” wielokrotnie jeździł do Peenemünde, a następnie przekazywał polskiemu wywiadowi informacje na temat niemieckiej broni V-2. Pod nadzorem Prochnaua w piastowskiej fabryce „Tudor” wykonano rysunki techniczne angielskiego pistoletu Sten Mk II, kalibru 9 mm.
Wacław Prochnau był strażakiem, naczelnikiem Ochotniczej Straży Pożarnej fabryki „Tudor” w latach 1932-1937 i Naczelnikiem Rejonu Ochotniczych Straży Pożarnych Rejonu Piastów w latach 1937-1939. Prochnau był harcerzem, harcmistrzem, w wieku 32 lat został komendantem Chorągwi Mazowieckiej Harcerzy, pełnił tę funkcję w latach 1936-39.
W czasie Jubileuszowego Zlotu Harcerstwa Polskiego w Spale w dniach 11-25 lipca 1935 r., w którym brał udział Prezydent II RP Ignacy Mościcki, Prochnau był Komendantem Straży Ogniowej. W roku następnym, w sierpniu 1936 r., Główna Kwatera Harcerzy zorganizowała w Kaletach ogólnopolski Kurs Pożarniczy II stopnia, którego komendantem był hm Prochnau.
23 IV 1936 r. na dziedzińcu szkoły na Papierni uroczystą przysięgę harcerską złożyli członkowie drużyn z Tworek i Piastowa, w tym członkowie 132. Mazowieckiej Drużyny Harcerskiej im. Lisa-Kuli w Piastowie. Przyrzeczenie przyjął hm Wacław Prochnau.
W 1937 r. na obozie letnim w Brwilnie koło Płocka, zorganizowanym przez Kwaterę Główną Związku Harcerstwa Polskiego Wacław Prochnau był komendantem obozu oraz jednym z wykładowców.
W dniach 30 IV – 3 V 1939 r. obchodzono 25-lecie istnienia harcerstwa w Płocku, w których wziął udział Prochnau: „Przedstawiciel wojewody Grażyńskiego, komendant Chorągwi Mazowieckiej, inż. Wacław Prochnau udekorował p.prok. Szczycińskiego największym odznaczeniem harcerskim >>Wdzięczność<< przyznaną przez naczelnictwo ZHP” (Z uroczystości jubileuszowych Harcerstwa na Mazowszu Płockim w: „Głos Mazowiecki, nr 104 7 V 1938 r., s. 4).
A tak po wielu latach druha Prochnaua wspominali piastowscy harcerze:
„Harcmistrz Prochnau był najbardziej związany z działalnością drużyn piastowskich, znał wszystkich działaczy i sympatyków harcerstwa. Jako doświadczony działacz – dyrektor techniczny fabryki „Tudor” – pomagał naszym drużynom w ich rozwoju, wspierając je zarówno moralnie, jak i materialnie. Wielu z nas na pewno pamięta poważnego komendanta, którego twarz rozjaśniała się uśmiechem na widok rozradowanych obozujących harcerzy, ich zabaw, spożywanych z apetytem posiłków, zdobywanych odznak sprawnościowych i stopni harcerskich. Dh Wacław bardzo kochał młodzież, był wielkim przyjacielem braci harcerskiej, jej wodzem i wychowawcą. Druh komendant często nagradzał słodyczami wyróżniających się harcerzy. Potrafił objawiać dobry humor po obejrzeniu udanego skeczu czy wysłuchaniu dobrej piosenki, nawet gdy była ona pamfletem na któregoś z dostojników harcerskich. Jego twarz poważniała, a niejednokrotnie w oczach pojawiały się łzy wzruszenia, gdy słuchał pieśni patriotycznych, w tym szczególnie z okresu powstania listopadowego. Patriota, wielki społecznik, działacz harcerski, w czasie okupacji zmuszony był przeżyć wielką tragedię osobistą w imię umiłowania ojczyzny” (Sitkiewicz Ryszard, Sitkiewicz Zdzisław, op. cit., s. 85-86).
Po zakończeniu walk w 1939 r. odbyły się dwa spotkania członków Komendy Chorągwi Mazowieckiej z nowym naczelnikiem ZHP, hm Florianem Marciniakiem. Pierwsze z tych spotkań odbyło się w lokalu hm Wacława Prochnaua przy ul. Marszałkowskiej 8 w Warszawie. Dopiero w październiku 1941 r. Marciniak mianował komendantem Chorągwi Mazowieckiej hm Stanisława Mościckiego.
Wacław Prochnau został zaprzysiężony w Bojowej Organizacji „Wschód”, przyjął pseudonim „Jaworski”. W Piastowie w obecności świadków: Jana Sadowskiego i Feliksa Zaborowskiego otrzymał od Bronisława Jastrzębskiego pisemny rozkaz Od początku okupacji fabryki „Tudor” i „Piastów” (Akumulatoren Werke „Tudor” AG i Gummi-werke „Piastów” AG) pracowały dla niemieckiego przemysłu zbrojeniowego. Właściciel a zarazem naczelny dyrektor fabryk Fryderyk Müller bardzo cenił inż. Prochnaua, który był zatrudniony jako zastępca dyrektora technicznego i nakłaniał go do podpisania volkslisty.
Informacje te potwierdzają piastowscy harcerze. W książce braci Sitkiewiczów możemy przeczytać: Harcmistrz inż. Wacław Prochnau w czasie okupacji otrzymał od kierownictwa Ruchu Oporu polecenie uznania się Niemcem przez podpisanie volkslisty i rozpoczęcie działalności po stronie wroga, przy jednoczesnym działaniu na rzecz podziemia polskiego jako oficer wywiadu. Fakt ten otoczony był ścisłą tajemnicą dla dobra sprawy nadrzędnej i względnego bezpieczeństwa druha Wacława. Dla ogółu społeczeństwa stał się on zdrajcą i wrogiem narodu polskiego. Pełnić taką funkcję to odwaga, bohaterstwo, a zarazem podwójne ryzyko dla życia, tak ze strony wroga w przypadku rozszyfrowania, jak również ze strony nie zorientowanych działaczy polskiej konspiracji (Sitkiewicz Ryszard, Sitkiewicz Zdzisław, op. cit. s. 86-87).
Bronisław Jastrzębski wspominał, że z ramienia zakładów „Tudor”, Prochnau jeździł do Peenemünde a następnie przekazywał Polakom cenne informacje o produkcji rakiet V-2, o przeprowadzonych próbnych odpalaniach, zasięgu lotów i niepowodzeniach, dostarczał opisy i rysunki techniczne oraz plany śmiercionośnej fabryki na wyspie Uznam.
Prochnau brał udział w akcji „N” – w czasie swoich podróży służbowych w wagonach „Nur für Deutsche”, w hotelach i restauracjach podrzucał publikacje „N”. Jednak otrzymał rozkaz zaprzestania tej działalności, ponieważ był cennym źródłem informacji.
Pod nadzorem Prochnaua w fabryce „Tudor” wykonano rysunki techniczne angielskiego pistoletu, Sten Mk II, kalibru 9 mm, który otrzymała 7 kompania Armii Krajowej w Piastowie. Rysunki te wykorzystano do produkcji polskiego Stena w fabryce „Konrad Jarnuszkiewicz i S-ka” przy ul. Grzybowskiej 25 w Warszawie.
W czasie wojny Wacława Prochnaua spotkała tragedia, śmierć synka i żony. Zaledwie 17 dni po narodzinach, 13 lipca 1940 r. zmarł jego synek Piotruś, a niespełna 2 tygodnie później, 26 lipca zmarła jego młoda, 23-letnia żona Barbara.
Wacław Prochnau zmarł – 16 maja 1945 r. w wieku 41 lat. Spoczął w rodzinnym grobowcu (obok żony i synka) na cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim w Warszawie przy ul. Młynarskiej.
Dopiero po wojnie ujawniono częściowo prawdę o jego konspiracyjnej działalności. Przedwczesna śmierć nie pozwoliła mu cieszyć się rehabilitacją i przywróceniem pełni praw obywatelskich. Ujawnienie tej tajemnicy zwielokrotniło nasz szacunek oraz wzbudziło podziw i uznanie dla jego poświęcenia i heroizmu.
Druhu harcmistrzu Wacławie – harcerze Piastowa wpisując wspomnienia do historii harcerstwa Utraty-Piastowa, składają Twej świetlanej pamięci wyrazy głębokiej czci i wiecznej chwały, gdyż stanowiłeś pokaźny „kamień na szańcach obrony”ojczyzny. (Sitkiewicz Ryszard, Sitkiewicz Zdzisław, op. cit. s. 86-87).
Wioletta Mamcarz
Bibliografia
Pamiątkowy album pracy w pożarnictwie mjr. poż. Bronisława Grabowskiego, OSP Piastów
Codzienny Biuletyn Informacyjny „Iskra” z 23 X 1943 r.
„Głos Mazowiecki”, 7 maja 1938 r., nr 104
Jubileuszowy Zlot Harcerstwa Polskiego: Spała 11-25 lipca 1935 r. Przewodnik po Zlocie. Dzienniczek uczestnika, Warszawa 1935
Kubiak Paweł, Kronika miasta Piastowa, Piastów 1994
Leksykon Harcerstwa, red. Olgierd Pietkiewicz, Warszawa 1988
Satora Kazimierz, Produkcja uzbrojenia w polskim ruchu oporu 1939-1944, Warszawa 1985
Sitkiewicz Ryszard, Sitkiewicz Zdzisław, Zarys Dziejów Harcerstwa w Piastowie w latach 1918-1939, Warszawa 1989
Stachiewicz Piotr, „Parasol”. Dzieje oddziału do zadań specjalnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej, Geneza oddziału „Narocz”, Wyciąg z relacji zbiorowej opracowanej przez Bronisława Jastrzębskiego
Strzembosz Tomasz, Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939-1944, Warszawa 1978
Szare Szeregi, harcerze 1939-1945,tom I materiały i relacje, red. Jerzy Jabrzemski, Warszawa 1988
Zaborski Zdzisław, Wrotniak Władysław, Cierliński Jan, Łosiewicz-Chmurowa Zofia, Trwaliśmy przy Tobie, Warszawo. Historia konspiracji i walki VI Rejonu „Helenów” Pruszków-Piastów-Ursus-Sękocin, Pruszków 2008
Rozmowy z mieszkańcami Piastowa: z p. Andrzejem Siedleckim, p. Ireneuszem Wierzbowiczem, p. Stanisławem Związek
http://www.poranny.pl/wiadomosci/bialystok/a/bronislaw-jastrzebski-harcerz-zolnierz-armii-krajowej-poznaj-zapomnianego-bohatera,10714984/
APEL!!! Wszystkich posiadających informacje o tej postaci prosimy o kontakt z administratorami profilu.
